Thành phố Bắc Giang nằm ở phía tây tỉnh Bắc Giang, cách thành phố Hà Nội 50 km về phía đông bắc, có vị trí địa lý:
Phía đông giáp huyện Lạng Giang
Phía tây giáp huyện Việt Yên
Phía nam và phía tây nam giáp huyện Yên Dũng
Phía bắc giáp huyện Tân Yên.
Thành phố Bắc Giang có diện tích 66,77 km2, dân số năm 2019 là 201.595 người, mật độ dân số 3.019 người/km², là đơn vị hành chính cấp huyện có mật độ dân số cao nhất tỉnh Bắc Giang.
Đặc trưng khí hậu chịu ảnh hưởng của gió mùa, một năm có hai mùa rõ rệt: mùa mưa từ tháng 4-10, mùa khô từ tháng 11- 3. Nhiệt độ trung bình năm dao động từ 23,2 độC - 23,8 độ C. Độ ẩm trung bình từ 83 - 84%. Tổng lượng mưa trung bình hàng năm khoảng 1.400 - 1.730mm. Nhìn chung, các điều kiện tự nhiên của thành phố Bắc Giang thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội trước mắt cũng như lâu dài.
Đồng Cao
Khoảng hai năm trở lại đây, du khách biết nhiều đến điểm du lịch Đồng Cao, thuộc xã Thạch Sơn, huyện Sơn Động (Bắc Giang) qua các phương tiện thông tin đại chúng. Không ít người, đặc biệt là các bạn trẻ ưa thích du lịch khám phá theo hình thức “phượt” đã đặt chân đến đây.
Điểm ấn tượng với du khách khi đến Đồng Cao là được tận hưởng bầu không khí mát mẻ, trong lành, thiên nhiên hoang sơ cộng thêm sự chất phác, thật thà và nhiều tập quán truyền thống của đồng bào vùng cao. Đây còn được ví như “Mẫu Sơn” hay “Sapa” của Bắc Giang. Ngoài ra, sự mới lạ, mong muốn chinh phục những con đường gập ghềnh, khó đi cũng là lý do để không ít các nhóm trẻ hướng lên Đồng Cao.
Khu bảo tồn Tây Yên Tử
Yên Tử là dãy núi cao, nằm ở phía Đông Bắc của tỉnh Bắc Giang. Đây là dãy núi chính của vòng cung Đông Triều (từ Quảng Ninh qua Hải Dương – Bắc Giang và dừng ở bờ tả sông Lục Nam).
Yên Tử là khu rừng tự nhiên tập trung lớn nhất của tỉnh Bắc Giang và của vùng Đông Bắc, nằm trên diện tích của các xã An Lạc, Thanh Sơn, Thanh Luận (huyện Sơn Động) và xã Lục Sơn (huyện Lục Nam). Đây là khu rừng phân bố ở độ cao từ 200m đến hơn 1.000m so với mặt biển và có địa hình cao dốc phức tạp.
Rừng Yên Tử có vị trí vô cùng quan trọng đối với việc phòng hộ, môi trường và điều tiết khí hậu cho vùng Đông Bắc của tỉnh. Bên cạnh đó, rừng Yên Tử còn có nguồn tài nguyên rừng khá lớn, đủ điều kiện để xây dựng thành một khu dự trữ thiên nhiên với diện tích trên 17.000 ha và tổng trữ lượng gỗ gần 1.000.000 m3. Mặt khác, do nằm ở vị trí có địa hình cao dốc, hiểm trở nên rừng tự nhiên Yên Tử còn giữ được những khu vực tương đối nguyên vẹn với một quần thể sinh vật phong phú, đa dạng, đặc trưng tiêu biểu cho vùng Đông Bắc Việt Nam.
Khu du lịch sinh thái Đồng Thông
Khu du lịch sinh thái Đồng Thông thuộc tuyến du lịch Tây Yên Tử – một tuyến du lịch trọng điểm đang được tỉnh Bắc Giang tập trung quy hoạch và xây dựng. Khu du lịch Đồng Thông cũng là nơi bảo tồn nhiều loài động vật quý hiếm, ngoài ra, đây còn là điểm dừng chân cho bạn trước khi chinh phục đỉnh Phù Vân Yên Tử từ phía Tây.
Đến với Đồng Thông, bạn có thể ghé thăm chợ Nòn để thưởng thức hương vị mật ong rừng Yên Tử, đặc sản rượu men lá đặc trưng nơi đây; hoặc tìm hiểu phong tục tập quán, văn hóa, lễ nghi dân gian của bà con dân tộc như: Lễ cầu mưa, lễ cúng cơm mới, lễ cấp sắc của người dao ở bản Mậu và Đồng Thông. Cũng tại Đồng Thông, bạn có thể dã ngoại xuyên rừng lên đến Chùa Đồng và các chùa khác trong quần thể chùa trên dãy núi Yên Tử.
Rừng nguyên sinh Khe Rỗ
Khu rừng nguyên sinh thuộc xã An Lạc, huyện Sơn Động có diện tích 7.153ha trong đó có 5.092ha là rừng tự nhiên. Khu rừng có 236 loài thực vật, cây lấy gỗ, 255 loài liệu dược quý. Trong khu rừng còn có 37 loài thú, 73 loài chim, 18 loài bò sát, đặc biệt có 7 loài thuộc loại động vật quý hiếm. Đây là cánh rừng nguyên sinh tiêu biểu của khu vực Đông Bắc Việt Namnằm gọn trong hai khe suối khe Rỗ và khe Din. Phía Đông và Đông Bắc giáp với huyện Đình Lập của tỉnh Lạng Sơn, phía Nam và Đông Nam giáp với huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh, phía Bắc và Tây Bắc thuộc địa phận của xã An Lạc. Sống xung quang khu bảo tồn rừng nguyên sinh là dân cư của hai bản dân tộc Dao: Pác Duốc và Khe Din.
Làng Thổ Hà
Thổ Hà là tên gọi một làng nghề thuộc xã Vân Hà huyện Việt Yên tỉnh Bắc Giang. Đó là một ngôi làng cổ với phong cảnh hữu tình, cây đa, bến nước, sân đình, những nếp nhà cổ san sát nằm sâu trong các ngõ hẻm cổ kính. Khác với các làng ở đồng bằng Bắc Bộ dân Thổ Hà hoàn toàn không có ruộng, bao đời sống bằng gạo chợ nước sông, thu nhập từ nghề thủ công và buôn bán nhỏ. Trước 1960 làng nổi tiếng về nghề làm gốm, từ 1990 lại đây nổi tiếng về nghề làm bánh đa nem và mỳ gạo.
Đình Thổ Hà
Đình Thổ Hà là một ngôi đình nổi tiếng của xứ Kinh Bắc. Đình thờ Thân Cảnh Phúc,là Tướng nhà Lý, có công lớn trong kháng chiến chống quân Tống, dân tộc Tày, tù trưởng châu Quang Lang (Châu Ôn-Lạng Sơn), được vua Lý gả công chúa và phong chức tri châu. Đó là một công trình kiến trúc quy mô trên một khu đất rộng 3.000 m², một nghệ thuật điêu khắc độc đáo. Đình đã từng được chính quyền Pháp xếp hạng trong Viện bảo tàng Bác Cổ Đông Dương. Đình được nhà nước công nhận là di tích lịch sử văn hóa năm 1960. Đình xây dựng năm 1685 thời vua Lê Chính – Hòa năm thứ 7. Đến năm 1807 (Gia Long năm thứ 5) xây dựng tiền tế và hai nhà tả vu, hữu vu. Thời kỳ kháng chiến chông Pháp, đình bị rỡ ngói, phá sàn và chấn song. Mặt khác hàng năm thường bị lụt, có năm nước ngập đến mái ngói, nên đình bị xuống cấp nhiều.
Thành cổ Xương Giang
Xương Giang là một thành cổ hiện chỉ còn lại tàn tích tại tỉnh Bắc Giang, đây là một trong những nơi đã diễn ra trận chiến giữa quân của Lê Lợi và quân Minh.
Thành Xương Giang do quân Minh xây dựng vào thế kỷ thứ 15, năm 1407, trong thời gian nhà Minh đô hộ Việt Nam. Thành được xây bằng đất, các dấu tích còn lại cho biết thành hình chữ nhật, chiều dài theo hướng Đông – Tây đo được 600m, chiều rộng theo hướng Bắc – Nam 450m, diện tích 27ha, tường đắp đất cao dầy, bốn góc có pháo đài, hào rộng bao quanh, mở 4 cửa, cửa chính trông về phía Tây.
Khu di tích Suối Mỡ
Suối Mỡ là tên một con suối chảy quanh co trong thung lũng núi Huyền Đinh – Yên Tử, tạo ra nhiều thác nước lớn, nhỏ tung bọt trắng xoá và nhiều bồn tắm thiên nhiên kỳ thú. Cảnh đẹp nhất nơi đây là đoạn suối có năm bậc thác mẹ con từ đền Thượng xuống đền Trung. Theo các tài liệu, đền Suối Mỡ là nơi thờ Công chúa Quế Mỵ Nương thời Hùng Vương, người có công mở dòng Suối Mỡ, dạy nhân dân làm ruộng, làm nương.
1. Lễ hội Từ Hả xã Hồng Giang- huyện Lục Ngạn:
Lễ hội Từ Hả được tổ chức vào ngày mồng 7, 8 tháng giêng âm lịch hàng năm tại đền Từ Hả xã Hồng Giang, huyện Lục Ngạn. Lễ hội đã hội tụ được hầu hết các dân tộc anh em trong vùng. Ngoài nghi lễ tế Vũ Thành còn có diễn tích trận mạc tượng trưng cho chiến thắng do Vũ Thành chỉ huy. Vũ Thành là người có công giúp nhà Trần chống quân Mông- Nguyên vào thế kỷ XIII. Trong trận quyết chiến cuối cùng Vũ thành bị thương nặng về đến Hả Hộ thì mất tại đây năm 1288.
Sau tế lễ là các trò hội như múa sư tử, hát soong hao, Sli, Lượn, Schắng côộ, Sịnh ca... của đồng bào các dân tộc ít người. Tất cả những nghi lễ, diễn xướng, trò hội ở lễ hội Từ Hả đều mang đậm bản sắc dân tộc vùng cao trên đất Bắc Giang. Những hoạt động này nhằm thoả mãn như cầu về tâm linh, nhu cầu văn hoá và qua đó giáo dục lòng yêu nước, niềm tự hào và tình đoàn kết dân tộc cho các thế hệ hôm nay và mai sau.
2. Hội đình Thổ Hà xã Vân Hà- huyện Việt Yên:
Thổ Hà là một trong ba thôn của xã Vân Hà- nơi có không gian văn hoá đậm đặc của toàn vùng Kinh Bắc. Ở Thổ Hà đã sớm có đầy đủ các thiết chế văn hoá tiêu biểu, làm cơ sở cho việc duy trì đời sống văn hoá tâm linh của cộng đồng dân cư nơi đây. Đó chính là các công trình văn hoá tiêu biểu: đình, chùa và đền Thổ Hà.
Là một làng nhỏ với địa bàn không rộng nhưng từ xưa ở Thổ Hà có tới 4 ngày hội lớn trong năm: hội Xuân, hội Thượng Nguyên ở chùa Đoan Minh, hội Thu, hội Đình. Nhưng những năm gần đây do điều kiện kinh tế, làng đã nhập 4 ngày hội này thành một lễ hội lớn được tổ chức trong 2 ngày 21, 22 tháng giêng âm lịch hàng năm.
Cùng với việc tế lễ ở đình, ở chùa Đoan Minh, lễ hội còn tổ chức rước kiệu, các trò vui chơ giải trí: bơi chải, chèo thuyềt bắt vịt, buổi tối có diễn Tuồng cổ, hát Quan họ,...
Lễ hội Thổ Hà- một lễ hội dân gian cổ truyền từ bao đời nay đã nổi tiếng bởi quy mô lớn, nội dung phong phú, đặc sắc và hình thức vô cùng sinh động của nó sẽ mãi mãi trường tồn cùng thời gian và là niềm tự hào của người dân Kinh Bắc.
3. Lễ hội đền Dành xã Việt Lập và Liên Chung, huyện Tân Yên:
Núi Dành hay còn gọi là núi Chung Sơn, là một khối núi lớn ở phía đông huyện Tân Yên. Thế núi uyển chuyển hùng vỹ, đỉnh cao nhất của núi cách mặt nước biển đến hàng trăm mét. Nơi đây, chủ yếu trồng thông, keo, bạch đàn. Đặc biệt là rừng thông 70 năm tuổi quanh năm xanh mát, soi bóng xuống dòng sông Thương thơ mộng. Đền Dành toạ lạc trên đỉnh núi Dành, đền có từ thời Lê, trải qua nhiều lần trùng tu xây dựng, đền có dáng vẻ như ngày nay. Tại đây thờ đức thánh Cao Sơn- Quý Minh, những người có công giúp vua Hùng Vương thứ 18 đánh giặc giữ nước.
4. Hội đình Vồng xã Song Vân, huyện Tân Yên:
Đình Vồng toạ lạc trên một khu đất cao thuộc xã Song Vân, huyện Tân Yên. Nơi đây thờ đức thánh Cao Sơn- Quý Minh và 18 vị quận công thời Mạc là người địa phương thuộc dòng họ Dương.
Đình Vồng có quy mô lớn, kiến trúc và điêu khắc tinh xảo. Xưa kia nhiều thủ lĩnh phong trào nông dân Yên Thế thường về đây tế cờ, xin thần linh phù hộ để làm lễ xuất quân. Khi Tôn Thất Thuyết được triều đình cử lên đánh dẹp cuộc khởi nghĩa Đại Trận cũng lên đình Vồng bái lạy.
Lê hội đình Vồng là một lễ hội có từ lâu đời, được tổ chức hàng năm vào ngày 15, 16 tháng giêng âm lịch hàng năm.
5. Lễ hội Y Sơn xã Hoà Sơn, huyện Hiệp Hoà:
“Vui nhất là hội chùa Thày
Vui thì vui vậy, chẳng tày hội IA”
Hội đền Y Sơn hay còn gọi là IA được tổ chức vào ba ngày 15, 16, 17 tháng giêng âm lịch hàng năm tại đền Y Sơn, xã Hòa Sơn, huyện Hiệp Hoà. Đây là một lễ hội cổ truyền có từ lâu đời.
Núi Y Sơn từ thời Lê đã nổi tiếng là “danh lam thắng địa” lung linh huyền thoại và đầy chất thi ca. Đây cũng là “hành cung nhà Lê’ như sử cũ đã biên soạn. Đền IA, tên thường gọi là Y Sơn nằm ở phía đông núi Y Sơn nên còn có tên chữ là Y Sơn Đông từ, vốn là một công trình kiến trúc cổ, kiểu “nội công ngoại quốc’ khá hoành tráng. Nơi đây thờ đức thánh Hùng Linh Công- người có công giúp vua Hùng dẹp giặc Ân, mang lại bình yên cho đất nước.
6. Hội Suối Mỡ xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam:
Suối Mỡ là tên một con suối bắt ngồn từ khu vực Đá Vách và hồ Chuối chảy xuôi dòng len lỏi theo núi Huyền Đinh- Yên Tử tạo ra nhiều thác và những bồn tắm thiên nhiên kỳ thú thuộc địa phận xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam.
Dọc theo ven suối cây cối rủ bóng la đà soi hình xuống khe suối trong vắt có đền Thượng, đền Trung, đền Hạ được xây dựng từ thời nhà Lê (thế kỷ 16-17), phụng thờ công chúa Quế Mỵ Nương con gái vua Hùng Định Vương, bà được phong là Thượng Ngàn Thánh Mẫu vì có công khai khẩn vùng đất này. Hàng năm để tưởng nhớ công ơn bà, nhân dân địa phương tổ chức lễ hội đền Suối Mỡ vào hai ngày 30/3 và mùng 1/4 âm lịch.
7. Hội Tiên Lục xã Tiên Lục, huyện Lạng Giang:
Hàng năm, cứ đến mùng 9 tháng giêng âm lịch, nhân dân Tiên Lục- Lạng Giang lại mở hội vui xuân. Hội Tiên Lục diễn ra chủ yếu ở khu vực đình Viễn Sơn, đình Thuận Hoà và chùa Phúc Quang tạo không gian rộng lớn cho lễ hội.
Đến hội Tiên Lục trong cảnh sắc mùa xuân, núi đồi xanh thắm nên thơ bạn sẽ không khỏi ngạc nhiên bởi hình ảnh cây Dã Hương ngàn năm tuổi bên mái đình Viễn Sơn (còn gọi là đình Cây Dã) vẫn sừng sững theo năm tháng.
