HOÀNG THÀNH THĂNG LONG - KINH ĐÔ LỊCH SỬ MUÔN ĐỜI

Hoàng Thành Thăng Long là nơi gắn liền với hàng ngàn năm lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, một trong những di sản văn hóa được UNESCO công nhận. Những dấu vết kiến trúc độc đáo cùng hàng triệu hiện vật quý giá đã phần nào tái hiện lại quá trình lịch sử trải dài từ thời kỳ Bắc thuộc dưới ách đô hộ của nhà Tùy và nhà Đường (thế kỷ VII đến thế kỷ IX), xuyên suốt các triều đại: Lý, Trần, Lê, Mạc và Nguyễn (1010-1945). Cùng Viettourist khám phá thêm về lịch sử hoàng thành thăng long.

1. Hoàng thành Thăng Long ở đâu ?

Cùng với khu tham quan Văn Miếu Quốc Tử Giám, Lăng Bác và Chùa Một Cột, Hoàng Thành Thăng Long trở thành một trong những địa điểm tồn tại lâu đời nhất tại Hà Nội, gắn liền với vô vàn triều đại và biến cố thăng trầm của lịch sử. Hiện nay, quần thể di tích này thuộc địa phận phường Điện Biên Phủ và Quán Thánh với tổng diện tích của khu vực trung tâm lên tới 18,3 ha. Địa chỉ Hoàng Thành Thăng Long dễ tìm kiếm nhất trên bản đồ là 19C Hoàng Diệu, cửa chính của khu di tích.

2. Giới thiệu tổng quan về di tích

- Lịch sử

Năm 1009, Lý Công Uẩn lên ngôi vua, sáng lập vương triều Lý. Tháng 7 mùa thu năm 1010, nhà vua công bố thiên đô chiếu (Chiếu Dời Đô) để dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) về thành Đại La. Ngay sau khi dời đô, Lý Công Uẩn đã cho gấp rút xây dựng Kinh thành Thăng Long, đến đầu năm 1011 thì hoàn thành. Khi mới xây dựng, Kinh thành Thăng Long được xây dựng theo mô hình tam trùng thành quách gồm: vòng ngoài cùng gọi là La thành hay Kinh thành, bao quanh toàn bộ kinh đô và men theo nước của 3 con sông: sông Hồng, sông Tô Lịch và sông Kim Ngưu. Kinh thành là nơi ở và sinh sống của dân cư. Vòng thành thứ hai (ở giữa) là Hoàng thành, là khu triều chính, nơi ở và làm việc của các quan lại trong triều. Thành nhỏ nhất ở trong cùng là Tử Cấm thành, nơi chỉ dành cho vua, hoàng hậu và số ít cung tần mỹ nữ. Nhà Trần sau khi lên ngôi đã tiếp quản Kinh thành Thăng Long rồi tiếp tục tu bổ, xây dựng các công trình mới. 

Sang đến đời nhà Lê sơ, Hoàng thành cũng như Kinh thành được xây đắp, mở rộng thêm ra. Trong thời gian từ năm 1516 đến năm 1788 thời nhà Mạc và Lê Trung Hưng, Kinh thành Thăng Long bị tàn phá nhiều lần. Đầu năm 1789, vua Quang Trung dời đô về Phú Xuân, Thăng Long chỉ còn là Bắc thành. Thời Nguyễn, những gì còn sót lại của Hoàng thành Thăng Long lần lượt bị các đời vua chuyển vào Phú Xuân phục vụ cho việc xây dựng kinh thành mới. Chỉ duy có điện Kính Thiên và Hậu Lâu được giữ lại làm hành cung cho các vua Nguyễn mỗi khi ngự giá Bắc thành.

Năm 1805, vua Gia Long cho phá bỏ tường của Hoàng thành cũ và cho xây dựng Thành Hà Nội theo kiểu Vauban của Pháp với quy mô nhỏ hơn nhiều. Năm 1831, trong cuộc cải cách hành chính lớn, vua Minh Mạng đã cho đổi tên Thăng Long thành tỉnh Hà Nội. Khi chiếm xong toàn Đông Dương, người Pháp chọn Hà Nội là thủ đô của liên bang Đông Dương thuộc Pháp và Thành Hà Nội bị phá đi để lấy đất làm công sở, trại lính cho người Pháp. Từ năm 1954, khi bộ đội ta tiếp quản giải phóng thủ đô thì khu vực Thành Hà Nội trở thành trụ sở của Bộ quốc phòng. Như vậy giá trị đầu tiên của khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội thể hiện ở chỗ nó gần như là một “bộ lịch sử sống” chảy suốt theo cả chiều dài lịch sử hơn 10 thế kỷ của Thăng Long - Hà Nội, kể từ thành Đại La thời tiền Thăng Long đến thời đại ngày nay.

Tại kỳ họp lần thứ 34 tại Braxin ngày 31/7/2010, Ủy ban Di sản Thế giới họp đã công nhận Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội là Di sản văn hóa thế giới với các tiêu chí giá trị: minh chứng cho sự giao lưu giữa các ảnh hưởng đến chủ yếu từ Trung Quốc ở phía Bắc và Vương quốc Champa ở phía Nam; minh chứng cho truyền thống văn hóa lâu dài của người dân Việt được thành lập ở đồng bằng sông Hồng, đó là một trung tâm quyền lực liên tục từ TK 7 cho đến tận ngày nay; liên quan trực tiếp tới nhiều sự kiện văn hóa - lịch sử quan trọng. Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long được ghi vào Danh mục Di sản Thế giới là một sự kiện có ý nghĩa cực kỳ to lớn đối với Việt Nam, thể hiện những bước đi vững chắc của chúng ta trong công cuộc bảo tồn, phát huy giá trị đối với di tích đặc biệt quan trọng này.

- Kiến trúc Hoàng thành Thăng Long

Hoàng Thành Thăng Long là khu di tích được nước ta xây dựng từ thế kỷ thứ VII, dưới triều đại Đinh-Tiền Lê. Từ đó đến nay, trải qua rất nhiều những biến cố của lịch sử, Hoàng Thành Thăng Long đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới với nhiều giá trị lịch sử văn hóa khác nhau. Một số di tích tiêu biểu được khai quật và gìn giữ tới thời điểm hiện tại có thể kể đến như Kỳ Đài, Đoan Môn, Điện Kính Thiên, khu khảo cổ 18 Hoàng Diệu… Kiến trúc trong Hoàng Cung, Cấm Thành đời Trần có thể tóm lược như sau:

- Cửa thành: Đầu là lối cửa tam quan, dưới là cổng (một chính, hai phụ), trên là gác hai lầu. Cửa rộng và sâu nên phía trên lầu gác cũng khang trang rộng rãi, vua quan có thể tổ chức hội họp, yến tiệc…

- Điện: Xây trên nền cao, phải bước qua nhiều bậc mới lên tới điện. Nhiều điện kiến trúc hai tầng, dưới là điện trên là gác.

Điện đều có hành lang rộng, đảm bảo thoáng mát, trên hành lang có thể bày tiệc được.

Từ sau năm 1954, khu vực Thành cổ Thăng Long - Hà Nội trở thành trụ sở làm việc của Bộ Quốc phòng. Từ đây, có thêm nhiều di tích cách mạng trong khu vực thành cổ, điển hình là Di tích cách mạng Nhà D67. Tại nơi này nhiều quyết định quan trọng của Bộ Chính trị và quân đội ta trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước đã được ra đời, tiêu biểu là trong Chiến dịch Mậu Thân (1968), trong cuộc chiến đấu chống chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ 12 ngày đêm cuối năm 1972 và đặc biệt là Chiến dịch Hồ Chí Minh giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước (30/4/1975). Sau khi nước nhà thống nhất, đây vẫn là nơi làm việc của Bộ Quốc phòng và nhiều quyết định quan trọng trong cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc, biên giới Tây Nam cũng được ra đời từ đây.

Vào những năm từ 1397 - 1400, Hồ Quý Ly sau khi tiếm quyền của nhà Trần, đã dời đô về Thanh Hoá lập thành Tây Đô, nhưng Thăng Long vẫn mang tên là Đông Đô. Thời thuộc Minh với tên gọi thành Đông Quan, Thăng Long vẫn là thủ phủ của chính quyền đô hộ. Thời Lê sơ (thế kỷ 15) đổi tên gọi là Đông Kinh, Thăng Long trở lại vị trí quốc đô. Thời Tây Sơn, khi Quang Trung đóng đô ở Phú Xuân - Huế (1788 - 1802) và thời Nguyễn (1802 - 1945) khi Gia Long tiếp tục đóng đô ở Huế, Thăng Long vẫn là đô thị hàng đầu của đất nước. Thời Pháp thuộc, Hà Nội là thủ phủ của toàn xứ Đông Dương thuộc Pháp. Sau Cách mạng tháng 8 - 1945, Hà Nội khôi phục vị trí Thủ đô của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, rồi nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam cho đến nay. Đây là đặc điểm nổi bật và rất độc đáo của Thăng Long - Hà Nội mà hiếm thấy một Thủ đô của quốc gia nào trên thế giới có được.

3. Hoàng thành Thăng Long có gì đặc biệt ?

Khu khảo cổ 18 Hoàng Diệu

Khu khảo cổ gồm 2 tầng kiến trúc, một của thành Đại La từ thời vua Cao Biền của Nhà Đường (Trung Hoa) và tầng thứ hai là một phần di tích của cung điện thời Nhà Lý, Trần sau đó là đông cung của Nhà Lê. Khu di tích này cũng còn sót lại một phần kiến trúc từ thế kỷ XIX của tòa thành Hà Nội.

Cột cờ Hà Nội

Cột cờ Hà Nội hay còn được biết tới với cái tên là Kỳ Đài, được xây dựng từ đầu thế kỷ XIX dưới thời nhà Nguyễn. Cột cờ có chiều cao tổng cộng là 60m, trong đó gồm 3 tầng: Tầng 1 cao 3,1m, tầng 2 cao 3,7m và tầng 3 cao 5,1m. Tiếp theo đó còn có một cột cờ với chiều cao lên tới 18,2m. Giữa các tầng có thể di chuyển bằng cầu thang xoáy trôn ốc và các cửa sổ để quan sát ra xung quanh. Cột cờ Hà Nội là một gợi ý tuyệt vời cho các gia đình đang tìm kiếm điểm vui chơi hấp dẫn và lý thú cho bé tại Hà Nội. 

Điện Kính Thiên

Điện Kính Thiên nằm tại vị trí trung tâm của khu di tích Hoàng Thành Thăng Long với phần kiến trúc còn sót lại là những nền đá cũ cùng các bậc thềm để lên tới chính điện. Điểm nhất của khu di tích này chính là 4 con rồng đá chầu ở thềm điện, được điêu khắc từ thế kỷ XV dưới triều đại vua Lê Thánh Tông tiêu biểu cho phong cách kiến trúc của thời Lê Sơ. 

Nền điện Kính Thiên

Là di tích trung tâm, hạt nhân chính trong tổng thể các di tích của Thành cổ Thăng Long – Hà Nội. Điện Kính Thiên được xây dựng năm 1428, được coi là “một trong những tuyệt tác của kiến trúc An Nam”, tuy nhiên đã bị thực dân Pháp phá năm 1886 để xây dựng trụ sở chỉ huy pháo binh, hiện chỉ còn lại nền điện Kính Thiên và hai bậc thềm rồng đá. Thềm Rồng phía trước được tạo tác năm 1467, gồm 9 bậc đá, với 3 lối lên xuống, lối chính dành cho Vua đi, hai bên dành cho quần thần. Đôi rồng ở giữa uốn 7 khúc, chân có 5 móng. Thềm rồng phía sau tạo tác khoảng cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18. Đây là những hiện vật vô cùng quý giá, biểu tượng cho sức sống mãnh liệt, trường tồn của văn hóa dân tộc.

Hậu Lâu

Hình ảnh Hoàng Thành Thăng Long còn được khắc họa rõ nét hơn trong kiến trúc còn như nguyên vẹn của Tĩnh Bắc Lâu (Hậu Lâu) vốn là nơi để thờ tự và trấn giữ phong thủy cho hoàng thành. Thời gian dài sau đó, Hậu Lâu còn được biết đến như nơi ở của các Công chúa và Hoàng Hậu. Người Pháp gọi Hậu Lâu là Lầu Công chúa hay Pagode des Dames (Chùa các bà). Cuối thế kỉ 19, Hậu Lâu bị hư hỏng nặng, sau này người Pháp đã cải tạo xây dựng lại như hiện nay.

Cửa Bắc

Cửa Bắc được xây dựng sớm hơn vào khoảng thế kỷ thứ XIX dưới thời nhà Nguyễn. Nơi đây là địa điểm để trấn giữ kinh thành, vì vậy khi Thực dân Pháp đô hộ, chúng đã tiến hành phá hủy một phần kiến trúc của toà thành. Ngày nay, Cửa Bắc là nơi thờ tự hai vị anh hùng là Tổng đốc Nguyễn Tri Phương và Hoàng Diệu. Xung quanh cửa Bắc có rất nhiều địa điểm vui chơi và tham quan hấp dẫn khác tại Hà Nội. 

Nhà D67

Nhà D67 lại là di tích lịch sử mới đây trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, là nơi ghi dấu những quyết định quan trọng của Bộ Chính trị, Bộ Quốc phòng và Quân ủy Trung Ương như chiến dịch Tết Mậu Thân 1968, giải phóng miền Nam - thống nhất đất nước năm 1975. 

Đoan Môn

Đoan Môn là cửa trong cùng dẫn vào Cấm thành – nơi ở, làm việc của Vua và hoàng gia. Đoan Môn được xây dựng từ thời Lý với tên gọi Ngũ Môn Lâu. Tuy nhiên, kiến trúc hiện còn là được xây dựng vào thời Lê và được tu bổ, sửa sang vào thời Nguyễn.

Đoan Môn là cổng có vị trí rất quan trọng. Giữa Đoan Môn và điện Kính Thiên là Long Trì, nơi cử hành các nghi lễ chính trị và tôn giáo thiêng liêng. Đoan Môn còn tương đối nguyên vẹn, được xây dựng theo chiều ngang, cấu trúc hình chữ U, từ Đông sang Tây dài 46,5m, từ Nam lên Bắc đoạn giữa dài 13m, cánh gà hai bên đo được 26,5m, cao 6m. Phần kiến trúc chính làm kiểu vọng lâu, với 3 cửa vòm cuốn. Cửa giữa lớn nhất dành riêng cho nhà Vua, hai bên có 4 cửa nhỏ hơn dùng để các quan, hoàng thân quốc thích ra vào cung cấm.
Đoan Môn được xếp hạng di tích quốc gia ngày 06/4/1999.

Tường bao và 8 cổng hành cung thời Nguyễn

Theo Đại Nam nhất thống chí: Năm 1805, khi xây thành Hà Nội theo kiểu Vauban, nhà Nguyễn đã xây dựng tường bao từ cửa Đoan Môn quanh nội điện làm Hành cung để Vua làm việc và nghỉ ngơi mỗi khi Bắc tuần.
Hiện nay, trong khu thành cổ còn 8 cổng cùng với tường bao Hành cung bằng gạch vồ, xung quanh trung tâm thành Hà Nội thời Nguyễn.

Giá trị lịch sử

Thành cổ Thăng Long - Hà Nội là di tích lịch sử và khảo cổ tiêu biểu cho lịch sử dân tộc, là trung tâm chính trị của nước Đại Việt từ năm 1010 đến năm 1802 và sau năm 1945 là nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà nay là Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Ở tất cả các giai đoạn của lịch sử dân tộc, Thăng Long – Hà Nội, mà trung tâm và biểu tượng là khu Thành cổ, luôn là nơi hội tụ và tỏa sáng văn hóa Việt Nam đến mọi vùng miền của đất nước. Tuy trải qua nhiều biến động, đặc biệt là cuộc phá thành Hà Nội của thực dân Pháp, nhưng cho đến nay, Thành cổ Thăng Long - Hà Nội vẫn còn giữ được một số dấu tích quan trọng và nhất là còn chứa đựng rất nhiều dấu tích dưới lòng đất có giá trị đặc biệt (được tìm thấy ở cuộc khai quật khảo cổ tại địa chỉ 18 Hoàng Diệu), đã chứng minh cho sự phát triển của lịch sử Thủ đô và dân tộc trên tất cả các mặt chính trị, xã hội, kinh tế, văn hóa, nghệ thuật…

ĐĂNG KÝ TẠI ĐÂY
HỒ CHÍ MINH: 91 Lê Quốc Hưng, Quận 4
ĐÀ NẴNG : Số 11 Phan Đình Phùng, Hải Châu
HÀ NỘI: 18 Yên Ninh, Ba Đình, Hà Nội.
Viettourist.com
Tổng đài 19001868 - 0909886688
Khiếu nại : 0908886688
#Viettourist #Dulichviettourist #dulichtet2021 #Tourtet2021 #dulichmientrung #hoangthanhThangLong #ThangLong #KinhThanh #DisanUNESCO